Dag 31: Lissabon

Zo maar wat zwerven door Lissabon

Vandaag staat Lissabon weer op het programma. Ik ga eerst met de Elevador Santa Justa van de wijk Baixa naar het hoger gelegen Chiado en ik loop weer een paar uur door deze totaal andere wijk die ik eerder heb gezien. Na de lunch loop ik weer naar de Alfama toe waar het Museu do Fado gelegen is en breng nog enkele uren in dit bijzonder museum door. Aan het einde van de middag keer ik terug naar de camper om te koken en de achterstand bij de posts weg te werken.

De Chiado

Vanochtend redelijk vroeg met de bus vertrokken naar de binnenstad om daar niet al te laat aan te komen om de toeristenstroom voor te zijn.

Ik loop rechtstreeks naar de Elevador Santa Justa in de verwachting daar onmiddellijk in deze lift te kunnen stappen. Maar helaas: een cruiseschip heeft weer een lading kruisvaarders over het centrum uitgestort. Dus weer een tijd in de rij wachten. Even twijfel ik maar het is een zo typisch deel van Lissabon dat ik dat half uurtje wachten er voor over moet hebben.

Het is weer een teleurstelling want in een paar seconden ben je boven en door de drukte zie je niet veel buiten. Maar ik ben nu wel in Chiaodo aangekomen zonder moeizaam de steile straatjes te beklimmen. Ik wil er eigenlijk niet iets specifieks bekijken. Gewoon de sfeer van deze weer totaal andere wijk proeven.

Intermezzo: Ode aan Lissabon

Wat is Lissabon toch een aparte en sfeervolle stad. Iedere wijk is heel verschillend en toch zijn ze onbetwist onderdeel van Lissabon. Je zou hier zonder probleem zeker twee weken door kunnen brengen. Zoveel mooie straten en pleinen, zoveel bijzondere musea en zo een eigen sfeer.

Een paar dagen geleden stak ik de loftrompet al uit over Porto. Een nog veel grotere loftrompet kan ik uitsteken over Lissabon. Het is een grote stad en toch maakt het niet de gejaagde indruk van andere grote steden. Dat zal ongetwijfeld mede te danken zijn aan de stressloze en vriendelijke Portugezen.

Opvallend vind ik dat de stad totaal niet verpest wordt door harde muziek uit luidsprekers of van vermeende talentvolle straatmuzikanten. Alles is in balans. Toen ik gisteren door de donkere stegen van Afalma naar de Praca do Comercio liep kwam er uit de meeste restaurants fado muziek, soms zelfs buiten maar het overheerste niet. Het hoorde gewoon bij deze stad.

Museu do Fado

Na de lunch daal ik weer af naar de Taag en dan loop ik weer in oostelijke richting naar de wijk Afalma. Weer loop ik door de straatjes, over de pleintjes en de steegjes om tenslotte aan te komen bij het Museu do Fado.

Het is een vrij nieuw museum, in de jaren ’90 van de vorige eeuw ontstaan en het behandelt de diverse aspecten van de fado. Het is geen groot museum maar de fado bestaat dan ook maar relatief kort. De fado is ontstaan eind van de 19^e eeuw. Het was de muziek van arbeiders en vissers en het is dus voorspelbaar dat Afalma als de bakermat van de fado wordt gezien.

Aanvankelijk heeft de fado een verborgen bestaan geleid. Maar in de jaren ’30 van de 20^e eeuw is daar verandering in gekomen. De kwaliteit van de muziek en de teksten werd breder ontdekt. Amalia Rodrigues is de nog steeds bewonderde fadista die de fado vleugels heeft gegeven. Meer zangers gingen zich toeleggen op de fado. Beroemde dichters hebben veel teksten geschreven voor de fado. In de jaren ’50 van de 20e eeuw begon ook het buitenland aandacht aan de fado te besteden.

Het museum behandelt uiteraard de geschiedenis van de fado. De belangrijkste fadista’s (zangers en instrumentalisten) komen aan bod. De instrumenten die kenmerkend zijn voor de fado zijn tentoongesteld (met name de Portugese gitaar: zes keer dubbel-snarig die zo het eigen geluid van de fado versterken).

De tentoonstelling begint met een indrukwekkende video in de vorm van getuigenissen van ca. 15 bekende fadista’s. De eerste vraag die gesteld wordt: wat is een fado? Antwoord: zwijgen. Rollende ogen die naar boven kijken, schouders ophalen, handen in de lucht werpen, nee schudden. Een enkele doet een poging om een omschrijving te geven maar loopt zelf vast in zijn of haar poging.

Wel komen er elementen naar voren. Techniek (geen groot belang), mooie stem (niet strikt nodig), de ziel (jaaaaaa daar gaat het om!!!). Saudade. Vreugde, verdriet, melancholie, herinneringen, nostalgie enz. enz. enz. Het lijkt wel op het gesprek dat ik gisterenavond met Sonia Santos had. Het is niet in één definitie te vangen. Het aantal elementen is bijna eindeloos. En dat is goed zo. Dingen hebben hun bestaansrecht ook al kun je het niet precies definiëren.

Er is door het museum ook een grote database ingericht met daarin vrijwel alle bekende fadista’s (schriftelijke documenten, foto’s, biografieën, en uiteraard door hen gezongen fado’s). Ik heb hier lange tijd doorgebracht en geluisterd naar fragmenten die Sonia mij aanbevolen heeft om te beluisteren. Een ding is mij duidelijk geworden: de fado is nog breder dan ik aanvankelijk kon vermoeden. Genoeg om te ontdekken in de komende tijd.

Laat in de middag met enige weemoed de bus terug naar de camper genomen. Ik heb nog even gedacht om nog wat langer in Lissabon te blijven. Maar ik wil ook zo graag nog meer plannen die ik gemaakt heb uitvoeren. Lissabon kan altijd nog met een stedentrip bezocht worden want de stad heeft grote indruk op me gemaakt.